Gipuzkoako alokairu kontratuen batez besteko errenta 1.069,5 euro/hilabete da.
Etxebizitza eskuratzeko zailtasunak bazterketa sozialaren funtsezko faktore dira Euskadin.
Santi 2011n iritsi zen Caritasera. Banantze traumatiko baten eta lana galtzearen ostean, kale gorrian geratu zen. Ez zuen babes-sarerik, ezta aterpe hartzeko lekurik ere.
Ia bi urte kalean biziraun ondoren, egun batean bere jabetza apurrak erreta aurkitu zituen zuhaixken artean. Egun horretan, laguntza eskatzeko erabakia hartu zuen. Caritasen, berriz hasteko lekua aurkitu zuen. Honela, Aterpera iritsi zen, non, teilatua izateaz gain, behar zuen laguntza emozionala topatu zuen.
Denborarekin, Santi Lamorus lanbide-tailerrean sartu zen eta galdutako errutina berreskuratzen hasi zen. Bi urte geroago, Trintxer-Emeki egoitza-zentrora iritsi zen, urte askotan izan zuen etxearen antzekoena. Zentroko hezitzaile taldearekin lan eginez, Santik bere burua berreraiki zuen, beldurrak gainditu zituen eta alkohola alde batera utzi zuen. Gaur egun, gainera, Caritasen boluntario gisa aritzen da.
13 urteko borroka eta ahaleginen ondoren, Santik bere kabuz bizitzeko prest sentitzen da. Baina bada guztia bertan behera uzteko arriskua dakarren oztopo bat: ez du ordaindu dezakeen alokairurik aurkitzen. Santik ez du hiru hilabeteko fidantza ordaintzeko aurrezkirik, ez du kontratu finkorik, ezta berme-emailerik ere.
Baina Santi ez da egoera honi aurre egin behar dion bakarra, hemen, Gipuzkoan bertan…
zailtzen die
Mariame duela 17 urte iritsi zen Guineatik bere senarrarekin. Etenik gabe lan egin dute, ia beti baldintza prekarioetan: kontraturik gabe, orduka, edo gutxieneko soldata baino gutxiago jasoz. Hemen hazi dituzte bere bi alabak. Bizi diren pisuko jabeak bere semearentzat behar du etxea orain eta utzi beharrean daude. 10 hilabete daramatzate bilatzen, baina ez dute ordaindu dezaketen aukerarik aurkitu. Alaba nagusia unibertsitatera joango da datorren ikasturtean, eta ikusten duten aukera bakarra berriz migratzea da.
Gaizka drogetan erori zen gaztetan. Egun batean, mugatik pakete bat eramatea onartu zuen eta kartzelan bukatu zuen. Zigorra bete du eta mundu hori atzean utzi, baina alternatibarik gabe, bere amaren etxera itzultzera behartuta dago.
Nekane urteak igaro ditu egoitza-zentro tutelatu batean krisi psikiatriko batzuen ondorioz. Bere gurasoak urte horietan hil dira eta, beharrezko laguntzak jasoz bera kabuz bizitzeko gai den arren, oraindik ezin du etxebizitzarik aurkitu.
Etxe bat lau horma baino gehiago da. Etxea egonkortasunaren, babesaren, duintasunaren eta itxaropenaren lekua da. Bertan hazten dira familiak eta bertatik proiektatzen da etorkizuna. Horregatik, martxo honetan, Caritas Gipuzkoak, Osasuneko Pastoralak eta Espetxe Pastoralak "Itxaropena izateko etxebizitza" lema hautatu dugu.
2025a Itxaropenaren Jubileoa da, eta Francisco aita santuak gogorarazten digunez: "Emandako itxaropenaren sua piztuta mantendu behar dugu, eta ahal dugun guztia egin behar dugu bakoitzak etorkizunari begiratzeko indarra eta segurtasuna berreskura dezan." Jarraian dio, "Hori guztia posible izango da unibertsaltasunaren anaitasunaren zentzua berreskuratzen badugu, eta zabaltzen ari den pobreziaren tragediari begiak ixten ez badizkiogu, milioika gizon, emakume, gazte eta haurrek bizitza duin bat izatea eragozten dien horri." Etxebizitza eskuratzeko aukera bermatzea, beraz, justizia, duintasun eta anaitasun kontua da.
Hala ere, askorentzat (Santi, Mariame, Gaizka eta Nekane barne) eskubide hori lortzea luxua bihurtu da. Gaur egun Gipuzkoan, ehunka pertsona bizi dira etxebizitza eskuragarri bat aurkitzeko larritasunarekin.
2024ko hirugarren hiruhilekoan, Gipuzkoako etxebizitza librearen batez besteko salneurria 3.586,18 euro/m² izan zen (Eustat)
Honen ondorioz, etxebizitza eskuratzea Gipuzkoako herritarren %50aren kezka nagusia da, langabezia eta lan-prekarietatea baino handiagoa, Gipuzkoako Foru Aldundiak egindako azken Soziometroaren arabera. Beraz, zer aukera erreala dute bazterketa sozialeko egoeran dauden pertsonek etxebizitza bat eskuratzeko?
Caritas Gipuzkoak artatutako pertsonen %84 etorkinak dira, eta horrek etxebizitza eskuratzeko zailtasun larrian jartzen ditu. Egoera administratibo irregularrean badaude, ez dute lan-kontraturik eskuratu ahal izango, eta, ondorioz, ezingo dute alokairu baten sarbidea izan. Halaber, ez dute babes-sarerik laguntza emateko. Horrez gain, lan-baldintza prekarioetan ari dira gehienetan: aldi baterako kontratuekin eta soldata baxuagoekin. Egoera hori are nabarmenagoa da emakume etorkinen kasuan, normalean zaintza sektorean lan egiten baitute.
Datu hauen argitan, Pastoral Soziokaritaboak 2024-2028 Bizitegi Bazterketa Larria Prebenitzeko Euskal Estrategiaren ondorio nagusietako bat partekatzen du: etxebizitza eskuratzeko zailtasunak Euskadin bazterketa sozialaren funtsezko faktore bat dira.
Egoera honen aurrean, komunitate kristaua gizarte bidezkoago bat eraikitzera deituta dago, non inor ez den baztertuko etxebizitza duin baten eskubidetik. Garizuma honetan, Caritas Gipuzkoak, Osasuneko Pastoralak eta Espetxe Pastoralak errealitatea Ebanjelioaren begiekin begiratzera eta gehien behar dutenekin konprometitzera gonbidatzen zaituzte.
Batu zaitez, itxaropena erein dezagun.
Zer proposatzen diegu administrazio publikoei?
Eusko Jaurlaritzaren 2021-2023ko Etxebizitza Plan Zuzentzaileak alokairu babestuko etxebizitzak 3.000 baino gehiago handitzea proposatu zuen, eta guztira 29.300 etxetara iritsi zen 2023aren amaieran. Funtsezkoa da plan horren lorpenak ebaluatzea eta, beharrezkoa bada, ahaleginak areagotzea etxebizitza eskuragarrien eskaintza are gehiago zabaltzeko.
2024-2028 Bizitegi Bazterketa Larria Prebenitzeko Euskal Estrategiak etxegabetzeen prebentzioa jorratzen du eta errenta baxuko pertsonek etxebizitza eskuratzeko aukera sustatzen du. Pertsona horiek inolako oztopo larri gabe etxebizitza duin batera iristeko neurri eraginkorrak ezartzea ezinbestekoa da.
Eremu tentsionatu bezala izendatutako bizitegi-merkatuak, Donostian berriki hartutako ekimenean bezala, alokairu prezioak kontrolatzeko eta egonkortzeko neurriak hartzea ahalbidetzen du. Araudi hauek modu eraginkorrean ezartzea funtsezkoa da maizterrak abusuzko igoeretatik babesteko.
Bizigune bezalako programek etxebizitza hutsak alokairu sozialera bideratzeko helburua dute. Ekimen hauek indartu eta sustatzea gomendatzen da, jabeen eta administrazioen arteko lankidetza erraztuz etxebizitza eskuragarrien eskaintza zabaltzeko. Eusko Jaurlaritzaren politikek eta estrategiek babestutako neurri hauek funtsezkoak dira etxebizitza-krisia konpontzeko eta Euskadin pertsona guztiek etxebizitza duina izan dezaten bermatzeko.
Eta gizarteari: Zuk, zer egin dezakezu?
Errealitate hau partekatu jendartean kontzientzia sortzeko eta informazio faltsua baztertzeko.
Jabea bazara, etxea segurtasunarekin alokatu programa sozialen bidez.
Etxebizitza politika justu eta eskuragarrien alde egin dezakezu.
Zure laguntzarekin, benetako irtenbideak bultzatzen jarrai dezakegu Caritas, Osasuneko Pastoraltza eta Espetxe Pastoraltzatik.
